Rozwód obywateli polskich we Francji

Czy Polacy mieszkający we Francji mogą się tu rozwieść?

Odpowiedź brzmi: tak. Polacy mieszkający we Francji mogą przeprowadzić tu rozwód.

Czy Polacy rozwodzący się we Francji muszą się rozejść zgodnie z francuskim prawem rozwodowym?

Odpowiedz brzmi: nie. Polacy rozwodzą się we Francji zgodnie z polskim prawem. (I)

Może się to wydawać zaskakujące, ale francuscy sędziowie stosują polskie prawo, jeśli sprawa dotyczy mieszkających we Francji obywateli polskich. Zgodnie z umową między Polską a Republiką Francuską o prawie właściwym, jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń w zakresie prawa osobowego i rodzinnego sporządzoną 5 kwietnia 1967 r. rozwód orzeka się „zgodnie z prawem Wysokiej Umawiającej się Strony, której obywatelami są małżonkowie w chwili wniesienia pozwu.”

Ta zasada dotyczy również Francuzów mieszkających w Polsce, którzy mogą rozwieść się przed polskim sądem zgodnie z prawem francuskim. Natomiast, jeżeli w chwili wniesienia pozwu o rozwód jeden z małżonków jest obywatelem „jednej Wysokiej Umawiającej się Strony, a drugi – obywatelem drugiej Strony, rozwód orzeka się zgodnie z prawem Wysokiej Umawiającej się Strony, na której terytorium małżonkowie mają lub mieli ostatnie miejsce zamieszkania.”

To oznacza, że jeśli jeden z małżonków jest Polakiem a drugi Francuzem, para mieszka we Francji i rozwód prowadzony jest we Francji, wtedy orzeka się go zgodnie z prawem francuskim. (II)

Warto zaznaczyć, że te same zasady dotyczą separacji.

I. Rozwód orzekany we Francji zgodnie z prawem polskim

Według prawa polskiego rozwód orzekany jest w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia (art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Pożycie to wspólnota, więź duchowa, fizyczna i gospodarcza.

Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków przyczynił się (ponosi winę) do rozkładu pożycia. W prawie polskim pojęcie „wina” to np. nałogi, zdrada, zaniedbanie rodziny, przemoc. Jeśli ustalone zostanie, że przyczyniły się do tego obie strony, sąd nie będzie dochodził tego, kto zawinił bardziej. Niemniej, na wspólne żądanie małżonków sąd może zaniechać orzekania o winie.

Tak więc według prawa polskiego rozwód za porozumieniem stron bez orzekania o winie jest możliwy na zgodny wniosek stron.

Jednakże w Polsce nie da się rozwieść inaczej niż w sądzie, nawet w przypadku obopólnej zgody co do rozwodu.

Natomiast mieszkający we Francji obywatele polscy, którzy wyrażają zgodę na rozwód i między którymi nie ma żadnych spornych kwestii, od 2017 r. korzystają z liberalizacji francuskich przepisów, gdzie rozwód za obopólną zgodą odbywa się przed notariuszem.

II. Rozwód orzekany we Francji zgodnie z prawem francuskim

Według prawa francuskiego, obok możliwości rozwodu za porozumieniem stron przed notariuszem (A), istnieje postępowanie sądowe, gdzie występują trzy różne rodzaje rozwodów (B, C, D)

A. Rozwód za porozumieniem stron (Divorce par consentement mutuel – Art. 229-2 du Code civil)

Jeśli małżonkowie są zgodni, co to tego, że chcą się rozwieść oraz doszli do porozumienia w kwestii dotyczącej skutków ich rozwodu, mogą rozwieść się za obopólną zgodą.

Skutki orzeczenia rozwodu dotyczą bezpośrednio małżonków (nazwiska, alimentów dla małżonka, itp.), jak i dzieci stron (władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania dziecka, kontaktów z dzieckiem, alimentów) oraz podziału ich majątku.

Jeśli strony posiadają nieruchomości, konieczne będzie wcześniejsze sporządzenie aktu notarialnego, zawierającego stosowne ustalenia dotyczące ich posiadłości.

Każda ze stron jest reprezentowana przez własnego adwokata, i to oni sporządzają umowę rozwodową. Po zatwierdzeniu projektu umowy przez strony jest on wysyłany do małżonków listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Strony, po odebraniu pisma, dysponują 15-dniowym okresem czasu do zajęcia stanowiska.

Następnie, małżonkowie oraz ich pełnomocnicy spotykają się i razem podpisują umowę, która zostanie przekazana do notariusza. Notariusz rejestruje podpisaną już umowę i wydaje zaświadczenie o rozwodzie.

Jest to szybsza, tańsza, uproszczona i mniej skomplikowana procedura niż postępowanie sądowe.

Jednakże, w przypadku, gdy jedno z małoletnich dzieci małżonków chciałoby zostać wysłuchane przez sąd lub jeśli jeden z małżonków znajduje się pod opieką lub kuratelą, umowa rozwodowa musi zostać zatwierdzona przez sędziego.

B. Rozwód zaakceptowany (Divorce accepté – Art. 233du Code civil)

Jeśli małżonkowie zgadzają się co do tego, że chcą się rozwieść, ale istnieją między nimi sporne kwestie, w których nie są w stanie osiągnąć kompromisu (np. na temat opieki nad dziećmi lub alimentów), mogą zainicjować postępowanie rozwodowe na podstawie wzajemnej akceptacji faktu rozkładu pożycia małżeńskiego.

Sąd wówczas nie bada okoliczności, nie analizuje czy rozkład pożycia małżeńskiego jest trwały, ani nie orzeka o winie oraz faktów przyczynienia się stron do jego rozkładu. Sąd orzeka rozwód i decyduje o jego następstwach, w zależności od złożonych w pozwie wniosków stron. W tym wypadku strony muszą podpisać dokument, gdzie formalnie wyrażają zgodę na rozwód.

Należy pamiętać, że decyzja o podpisaniu akceptacji zasady rozpadu małżeństwa jest nieodwołalna: nie będzie już można zmienić zdania co do rodzaju rozwodu.

W związku z tym, po podpisaniu dokumentu, nie będzie już możliwe wystąpienie o rozwód z orzeczeniem o winę lub z powodu trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. Natomiast w toku postępowania jest możliwe cofnięcie powództwa przed sądem i prowadzenie rozwodu za obopólną zgodą przed notariuszem, jeśli udało się dojść do całkowitego porozumienia.

C. Rozwód z powodu trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego (Altération définitive du lien conjugal – Art. 233 du Code civil)

Jeżeli jedna ze stron nie chce lub nie może (w przypadku braku winy) złożyć pozwu o rozwód z orzeczeniem o winie i jeżeli jej małżonek nie zgadza się na rozwód, możliwe jest wszczęcie postępowania rozwodowego z powodu trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego.

Przesłanką niezbędną do możliwości orzeczenia rozwodu jest okoliczność, że małżonkowie żyją oddzielnie przez przynajmniej jeden rok do dnia wydania przez Sąd wyroku rozwodowego. Uprzednio, przed wejściem w życie ustawy z 2019 r. okres ten wynosił dwa lata.

Jeżeli pozwany wystąpi o rozwód z orzekaniem o winie, wnioskodawca może zmienić podstawę swojego wniosku i również wystąpić o rozwód z orzeczeniem o winie swojego małżonka.

D. Rozwód z orzeczeniem o winie (Divorce pour faute – Art. 242 du Code civil)

Jeśli małżonek istotnie lub wielokrotnie naruszył prawa i obowiązki małżeńskie w sposób, który sprawia, że dalsze wspólne życie jest nie do zaakceptowania przez jedną ze stron, możliwe jest złożenie pozwu o rozwód z orzeczeniem o winie.

Zakres obowiązków małżeńskich, według prawa francuskiego – podobnie jak w prawie polskim – obejmuje wierność, wzajemną pomoc, wsparcie, szacunek, udział we wspólnych kosztach.

Małżonek, który twierdzi, że wina leży po drugiej stronie, musi to udowodnić przed sądem, wskazując stosowne fakty (np. przez obdukcje lekarskie, pisemne zeznania świadków, akty komunikacji, jak sms-y, e-maile czy rozmowy na Facebooku, itd.).

Po przeprowadzeniu postępowania, na podstawie dowodów, sąd może orzec, że winnym rozkładu związku małżeńskiego jest jeden z małżonków lub uznać, że zawinili oboje małżonkowie.

Mec. Monika MORAWSKA, adwokat w Paryżu